Orgels van Hervormd Ede

Bouwer : Van Dam, Leeuwarden Bouwjaar: 1877 voor de Herv. Kerk te Nieuw Niedorp (n.h), verplaatsing naar  Ede, restauratie en uitbreiding in 1967: Pels, 2e restauratie en aanpassing 2021: gebr. Van Vulpen Ingebruikname in Ede: 18 december 1967 Winddruk: 70 mm wk Toonhoogte: a’ = 432 Hz Stemming: evenredig zwevend Organisten : 1e organist : Leander van der Steen 2e organist : René van Maastricht

Meer orgel foto's

Geluidsfragment orgel en carillon

Hoofdwerk : Prestant 16’ Bourdon 16’ (disc.) Prestant 8’ Holpijp 8’ Octaaf 4’ Roerfluit 4’ Quint 2 2/3’ Octaaf 2’ Cornet III sterk (disc.) Mixtuur II - III sterk Trompet 8’ (bas+disc.)

Bovenwerk:  Viola di Gamba 8’ Salicionaal 8’ Roerfluit 8’ Flauto traverso 4’ Salicet 4’ Quintfluit 2 2/3’ Gemshoorn 2’ Klarinet 8’ (doorslaande tongen) Tremulant

Pedaal:  aangehangen

Het orgel werd gedemonteerd en opgeslagen in de werkplaats van de orgelbouwer Pels (toen) te Alkmaar. De Oude Herv. kerk van Ede was dringend aan een grote restauratie toe, ook het bestaande ‘Schwartze’ orgel -gebouwd in 1842- was rijp voor de sloop. De kerkvoogdij besloot in 1963 tot aankoop van dit orgel.
De verplaatsing, restauratie en belangrijke uitbreiding tot 31 stemmen werd uitgevoerd door orgelbouwer Pels, onder advies van Feike Asma. Er werd een zelfstandig pedaal aangebracht met 9 stemmen, waarbij de Prestant 16’ afkomstig van het hoofdwerk als basis dient. Het pedaalwerk werd dwars aangebracht achter de linker front-toren. Dit naar het voorbeeld van een soortgelijk door Van Dam gebouwd orgel, voor de hervormde kerk van Schagen. Ook werd op het bovenwerk een aparte lade aangebracht welke werd voorzien van 3 tongwerken. Het gehele register- en speelmechaniek werd vernieuwd, alsmede de speeltafel en klavieren. Na bijna 100 jaar begon het orgel in 1967 in Ede's Oude kerk een nieuw leven. Op 18 december 1967 werd het (opnieuw) in gebruik genomen met een concert door Wim van der Panne.

Het orgel kreeg toen de volgende dispositie:

Hoofdwerk : C-g’’’ Quintadeen 16’ (disc.) Prestant 8’ Holpijp 8’ Octaaf 4’ Roerfluit 4’ Quint 2 2/3’ Octaaf 2’ Cornet III sterk Tertiaan II sterk Mixtuur IV-VI sterk 1 1/3’ Trompet 8’ (bas+disc.) Tremulant	Bovenwerk: C-g’’’ Prestant 8’ Salicionaal 8’ Roerfluit 8’ Prestant 4’ Nachthoorn 4’ Gemshoorn 2’ Nasard 1 1/3' Scherp III-IV sterk 1’ Fagot 16’ Dulciaan 8’ Trompet 4’ Tremulant	Pedaal: C-f ‘ Prestant 16’ Subbas 16’ Octaaf 8’ Roerquint 5 1/3' Octaaf 4’ Mixtuur III-V sterk 2 2/3’ Bazuin 16’ Trompet 8’ Klaroen 4’
		Koppelingen: HW + BW Ped. + HW Ped. + BW

Na ruim een halve eeuw was het orgel aan renovatie toe. De Hervormde Gemeente Ede verzocht Cees van der Poel (Commissie Orgelzaken PKN) een herstelplan te maken en gunde de uitvoering van het werk aan de Gebr. Van Vulpen (Utrecht). Begin september 2020 werd met de renovatie gestart. De werkzaamheden betroffen de orgelkas, de windvoorziening, de windladen en het pijpwerk. Het orgel kreeg een nieuwe magazijnbalg in plaats van de ladebalgen van 1967 en de windladen zijn ontdaan van het verende sleepsysteem uit hetzelfde jaar. Een belangrijk element uit het concept van Van Dam is hersteld door het terugplaatsen van de Prestant 16’ van het Pedaal naar het Hoofdwerk. De Mixtuur van het Hoofdwerk uit 1967 is vervangen door een nieuw exemplaar in stijl van Van Dam. Door middel van een tweede knop kan de speler aan de Mixtuur enkele hoge koren toevoegen die daardoor neoklassiek kleurt, zoals in 1967. Op het Bovenwerk is de Scherp vervangen door een ‘nieuwe’ Nasard 1⅓’ en Terts 1⅗’, samengesteld uit pijpwerk van de vulstemmen van 1967. Door het terugschuiven van pijpwerk herkregen de Salicionaal, Salicet en Quintfluit van het Bovenwerk hun oude karakter. De klank van het orgel is herzien op basis van een nieuwe winddruk; de stemmen van 1967 zijn waar nodig passend gemaakt bij de registers van Van Dam. De Jongh Schildersbedrijf BV uit Waardenburg schilderde het balkon, de orgelkas en ornamentiek in de originele roomwitte kleurstelling en voorzag biezen en snijwerk van nieuwe vergulding. Op 29 april 2021 werd het orgel opnieuw in gebruik genomen.

Resultaat renovatie 2021 (door Orgelmakers gebr. Van Vulpen te Utrecht). Adviseur: Cees van der Poel.
Hoofdwerk : C-g’’’ Prestant 16’ Bourdon 16’ (disc.) Prestant 8’ Holpijp 8’ Octaaf 4’ Roerfluit 4’ Quint 2 2/3’ Octaaf 2’ Cornet III sterk (disc.) Mixtuur (2 standen): III-IV sterk IV-VI sterk Trompet 8’ (bas+disc.) Tremulant	Bovenwerk: C-g’’’ Prestant 8’ Salicionaal 8’ Roerfluit 8’ Salicet 4’ Fluittravers 4’ Gemshoorn 2’ Quintfluit 2 2/3’ Nasard 1 1/3’ Terts 1 3/5’ Fagot 16’ Dulciaan 8’ Trompet 4’ Tremulant	Pedaal: C-f ‘ Subbas 16’ Octaaf 8’ Roerquint 5 1/3’ Octaaf 4’ Bazuin 16’ Trompet 8’ Klaroen 4’
		Koppelingen: HW + BW Ped. + HW Ped. + BW

Samenstelling Mixtuur: (2 knoppen)

C   2 1⅓ 1 (⅔)       c   2⅔ 2 1⅓ (1) (⅔) (⅔)   c1   4 2⅔ 2 2 (1⅓) (1)   c2   4 2⅔ 2 2 (1⅓) (1)   c3   4 2⅔ 2 2 2 (1⅓) (1⅓)

(De koren tussen haakjes worden ingeschakeld in met de tweede knop. De tweede knop schakelt altijd automatisch de eerste knop mee).

Informatie orgelbouwers "Van Dam":
De oprichter van het orgelmakersfamilie Lambertus van Dam werkte in de werkplaats van de beroemde Groningse orgelmaker Albertus Anthoni Hinsz. Hinsz bouwde o.a. de beroemde orgels in de Bovenkerk te Kampen en de Martinikerk te Bolsward. Lambertus van Dam vestigde zich in 1779 als zelfstandig orgelmaker in Leeuwarden. Het bedrijf ging door de jaren heen over van vader op zoons. Vier generaties "Van Dam" hebben tussen 1779 en 1926 door het gehele land ruim 250 nieuwe orgels afgeleverd
Vooral in de noordelijke provincies kregen zij veel opdrachten. Veel "Van Dam" orgels met de herkenbare frontopbouw zijn er nog te vinden. In 1926 trok de familie 'Van Dam' zich terug uit het bedrijf, hetwelk kort daarop werd verkocht.

Elke zomer worden door het ‘Comité Orgelconcerten Ede’ een serie concerten georganiseerd.
Vele prominente organisten uit binnen- en buitenland hebben reeds met veel vreugde op dit instrument geconcerteerd. Talrijke bezoekers van deze concerten komen tot ver uit de omtrek.